Arşiv Türleri
Arşivler hangi kurum tarafından oluşturulduğuna, hangi arşiv malzemeleriyle oluşturulduklarına ya da ne şekilde, hangi ortamda oluşturulduklarına göre farklı şekilde sınıflandırılabilirler.
Arşiv türleri bu listeyle sınırlı olmamakla beraber, en yaygın arşiv türleri şunlardır:
- Devlet Arşivleri: Devlet kurumlarının yapmış olduğu bütün işlemler sonucunda ortaya çıkan evrak ve belgelerin toplandığı arşivlerdir.
- Şehir (Kent) Arşivleri: Bir kentin yerel kültür mirasını yansıtan her türlü belge, yayın, kitap, fotoğraf, harita, folklorik öğeler gibi arşiv malzemelerinin toplandığı arşivlerdir. Kent arşivleri kentlerin yerel kültürel mirasını koruyup, yaşatırlar.
- Bucak (Nahiye) Arşivleri: Bir bucak içinde faaliyet gösteren kuruluşların işlemleri sonucunda ortaya çıkan evrak ve belgelerden oluşan arşivlerdir.
- Noter Arşivleri: Noterlik işlemleri sonucu ortaya çıkan belgelerin oluşturduğu arşivlerdir. Noterlikler ellerinde bulunan arşiv malzemesini korumak, mevcut asli düzenleri içerisinde tasnif edip saklamakla yükümlüdürler.
- Dini Arşivler: Cami, medrese, manastır, kilise, sinagog gibi dini yapı ve kurumların faaliyetleri sonucu oluşan belgelerin oluşturduğu arşiv türüdür. Tarihin belli dönemlerine ışık tutmaları bakımından dini arşivler önem arz etmektedirler.
- Hastane Arşivleri: Yataklı tedavi kurumları; muayene, teşhis ve tedavi amacıyla gelen hastalara, yaralılara, acil ve adli vakalara ait kayıtları saklamakla yükümlüdür. Bu kayıtlar, hastaların daha sonraki başvurularında, tıbbı geçmişlerine ulaşılabilmesi bakımından oldukça önemlidir. Hastane arşivlerine bilimsel araştırmalarda, istatistiki değerlendirmelerde, adli davalarda da sıkça ihtiyaç duyulur.
- Gazete ve Dergi Arşivleri: Gazete ve dergilerin yayınlanmış her sayısının bulunduğu arşivlerdir. İnternetin olmadığı dönemlerde gazete ve dergilerin fiziksel arşivlerinin işlevi çok önemliydi. Teknolojinin gelişmesiyle beraber bu arşivlere internet üzerinden erişim mümkün oldu. Gazete ve dergi arşivleri tarihsel olayları ve bu olayların toplum üzerindeki etkilerin anlamak bakımından hayati öneme sahiptirler.
- Kurumsal Arşivler: Kurumların kendi bünyelerinde arşivlerdir. Kurumsal arşivlerin bir bölümü yasal gereklilikler ve iş gereği tutulur, bazı kurumsal arşivler ise kurum tarafından yasal zorunlulukların dışında, kurumsal hafıza oluşturmak, kurumun birikimini geleceğe taşımak gibi amaçlarla oluşturulur. Bu arşivler kurumların yapısı ve işleyişiyle ilgili önemli bilgileri içerir.
- Birim Arşivleri: Kurum arşivleri bünyesinde yer alırlar. Kurum içinde belli bir birime ait arşiv malzemelerinin saklandığı bölümdür.
- Görsel ve İşitsel Arşivler: Basılı olmayan görsel ve işitsel materyaller de arşiv malzemesi olabilirler. Film, kaset, cd, dvd, plak, dia, slayt ve benzeri malzemeler bu arşiv türünün temel malzemesini oluşturur. Program arşivleri, yayın arşivleri, film arşivleri, stüdyo arşivleri, tematik arşivler gibi birçok türü vardır.
- Stüdyo Arşivleri: Büyük yapım şirketleri, imza attıkları tüm işleri sakladıkları kendi arşivlerine sahiptirler.
- İkonografik Arşivler: Resim, gravür, fotoğraf, film afişleri, ünlü kişilere ait özel eşyalar ve benzeri malzemelerden oluşmuş arşivlerdir.
- Kartografik Arşivler: Kartografya; harita, plan ve kroki üretmek amacıyla yapılan çalışmaları kapsayan bir bilimdir. Kartografik arşiv ise bu yöndeki kartografik malzemelerden oluşan arşivlerdir. Kartografik arşivler insanlığın matematik, coğrafya gibi alanlardaki gelişimini göstermesi bakımından önemli tarihi malzemeler içerir.
- Özel Arşivler: Devlet veya yarı devlet kuruluşu olmayan teşekküllerin arşivleri olarak tarif edilebilir. Devlet örgütü dışında, herhangi bir kişi ya da kuruluş tarafından üretilen her türlü belge, özel evrak tanımı içine girebilir.